‘De urgentie om de kwaliteit van het Maaswater verder te verbeteren, neemt in te de toekomst toe,’ stelt Peter Verlaan, voorzitter van de stuurgroep Schone Maaswaterketen en directeur bij Waterschap Aa en Maas. Door vergrijzing neemt gebruik van medicijnen toe en daarmee ook de hoeveelheid medicijnresten in afvalwater. De noodzaak om dit aan te pakken wordt vergroot door de effecten van klimaatverandering: tijdens lange droge periodes vindt er minder verdunning van het rivierwater plaats. Om verontreinigingen in beeld te brengen heeft het samenwerkingsverband de tool ‘Atlas voor een Schone Maas’ ontwikkeld. Een portal met informatie over monitoring en metingen op inname- en lozingspunten. Daarmee krijgen alle partijen inzicht of en zo ja waar in het Maasstroomgebied sprake is van verontreiniging en om welke stoffen het gaat.

Volgens Verlaan is het uniek dat alle waterschappen en drinkwaterbedrijven in het Maasstroomgebied de handen ineen hebben geslagen om de problematiek aan te pakken. ‘Het lijkt misschien heel logisch dat waterschappen en waterbedrijven samenwerken om de kwaliteit van het Maaswater te vergroten, maar er is niet per se een directe relatie tussen onze taken. Toch werken we samen binnen de Schone Maaswaterketen, want we erkennen dat het issue van organische microverontreinigingen ons allemaal raakt. Daarbij kijken we niet alleen naar hoe we met nieuwe afvalwaterzuiveringstechnieken het effluent nog schoner kunnen maken, maar zetten we met een bredere aanpak in om ook de oorzaak van vervuiling aan te pakken. De partners in het Maasstroomgebied voeren daarom - onder aanvoering van gemeenten, waterschappen en provincie - ook gesprekken met apothekers, patiënten, industrie en onze buurlanden. Drinkwaterbedrijven en waterschappen zitten wat dat betreft aan het einde van de keten.’

Sinds de start in 2015 heeft het samenwerkingsverband twee projecten uitgevoerd. Een van de projecten was een pilotonderzoek naar een methode om op grote schaal microverontreinigingen uit het afvalwater te zuiveren door het gebruik van actief poederkool (Powdered Activated Carbon in Activated Sludge, ofwel PACAS). Actief kool is een speciaal behandelde koolstof die allerlei stoffen aan zich kan binden. De pilot bleek zeer succesvol. ‘Deze methode maakt het mogelijk om gemiddeld 70 procent van de medicijnresten uit het afvalwater te filteren in de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Daarom gaan we deze methode vanaf 2021 op enkele installaties op de volledige schaal toepassen. Daarmee lopen we voorop en zetten we een stap extra met het oog op de toekomst,’ aldus Verlaan.

Naast de proef met actief kool, heeft de Schone Maaswaterketen een regionale hotspotanalyse laten uitvoeren. Deze geeft inzicht op welke tien rwzi’s van de waterschappen langs de Maas PACAS het meest effectief kan worden toegepast. Voor de drinkwaterbereiding maakt het niet uit op welke rwzi medicijnresten worden verwijderd, zolang dit bovenstrooms van een innamepunt plaatsvindt. Met de verwijdering van medicijnresten op de tien hotspots kan naar schatting bijna de helft van de totale binnenlandse belasting van de Maas met medicijnresten worden aangepakt.

In 2019 is besloten om de samenwerking binnen de Schone Maaswaterketen in ieder geval te verlengen tot en met 2021 en te onderzoeken op welke plaatsen verdergaande zuivering kan worden toegepast en met welke techniek. De bedoeling is om te komen tot een samenhangend actieprogramma voor alle partners in het Maasstroomgebied om de belasting met organische microverontreinigingen terug te dringen. Een keten- en bronaanpak heeft uiteindelijk de voorkeur, waarbij in de hele keten maatregelen worden genomen en voorkomen wordt dat deze stoffen in het afvalwater terecht komen.