Het is een van de grootste ergernissen van burgers: straten die om de haverklap open liggen. Door AZON moet dat in de toekomst aanzienlijk minder worden. Zeeuwse gemeenten en nutsbedrijven sloten begin dit jaar een samenwerkingsovereenkomst waarmee ze afspraken om zoveel mogelijk werk in de bodem te willen combineren. “Ons gezamenlijke doel is om voor bewoners van Zeeland de hoogst maatschappelijke waarde te creëren tegen de laagste maatschappelijke kosten,” stelt Henri van de Zande, samenwerkingscoördinator bij Evides.

“Voorheen kwam het voor, dat de gemeente de bestrating vernieuwde en dat wij twee jaar later aan de slag gingen met ons leidingnetwerk. Door binnen AZON plannen op elkaar te leggen kunnen we maatschappelijke kosten besparen, ervaren de omwonenden en het verkeer minder overlast en maken we bovendien efficiënter gebruik van de beschikbare arbeidscapaciteit, ” aldus Van de Zande.

Het centrale idee achter de samenwerking is, dat gemeenten en nutsbedrijven hun voornemens al in een vroeg stadium met elkaar delen op een online platform. Gemeenten en nutsbedrijven kunnen hun plannen intekenen op een digitale kaart en de meest actuele projectinformatie delen. Alle betrokken partijen in de regio krijgen vervolgens automatisch een alert om de plannen te kunnen bekijken en te beoordelen of ze kansen zien om werkzaamheden te combineren.

Van de samenwerkingspartners wordt verwacht dat ze twee tot tien jaar vooruitplannen. Inmiddels zijn er al meer dan 600 plannen ingevoerd. “We zien dat een gemeente een plan heeft om over twee jaar enkele straten te vernieuwen. Evides heeft misschien wel het plan om op deze locaties over vier jaar het leidingwerk te vervangen. Samen met de gemeente en andere belanghebbenden zoeken we dan naar het optimale moment om de werkzaamheden uit te voeren. Dat kan soms betekenen dat alle partijen iets in hun planning moeten wijzigen. Voor ons is het soms efficiënter om direct een groter deel van de wijk aan te pakken. Daarover overleg je dan weer met de gemeente en andere partijen en soms leidt dat ertoe dat er wordt besloten om het project uit te breiden,” vertelt Van de Zande.

Komende jaren staan overheden en nutsbedrijven voor de forse uitdaging om uitvoering te geven aan de energietransitie en de afspraken in het Klimaatakkoord. Een onderdeel hiervan is de Transitievisie Warmte, die gemeenten voor eind 2021 moeten vaststellen. Daarin maken ze inzichtelijk hoe en wanneer wijken aardgasvrij worden gemaakt. In 2030 moeten anderhalf miljoen woningen van het gas af zijn. Twintig jaar later, in 2050, mag geen enkele woning of gebouw nog verwarmd worden met aardgas. “Die operatie maakt samenwerken binnen AZON cruciaal,’’ zegt Roger Brouwers, manager bij de Zeeuwse netbeheerder Enduris.

“Naast het aardgasvrij maken van wijken zie je dat steeds meer wordt geïnvesteerd in duurzame energie. Met zonnepanelen op daken van nieuwe en bestaande woningen, windenergie en de aanleg van laadpalen voor elektrische auto’s. Daarom moeten we het elektriciteitsnet verzwaren en verslimmen, niet pas over 30 jaar maar al in de komende jaren. Die transitie vraagt afstemming tussen overheden en nutsbedrijven. Daarmee geef je wat autonomie op en dat is zeker niet altijd makkelijk. Vanuit je assetstrategie bedenk je namelijk altijd het scenario dat voor jou het meest kostenefficiënt is. Dan houd je nog niet direct rekening met andere partijen die in bodem actief zijn.”

Ook de komst van de Omgevingswet - die naar verwachting op 1 januari 2022 ingaat - vergroot de urgentie. Met die wet krijgen burgers in een eerder stadium de mogelijkheid zich uit te spreken over veranderingen in hun leefomgeving. “Onvermijdelijk gaan bewoners zich afvragen hoe vaak de straat op de schop moet. Met AZON sorteren we voor op de Omgevingswet. We laten zien dat we er alles aan doen om werkzaamheden met elkaar te combineren. De uitdaging wordt om onze gezamenlijke plannen zodanig flexibel houden dat we ook nog kunnen inspelen op de input van burgers,’’ aldus Brouwers.

Vóór dat er sprake was van AZON, vond er vanaf 2018 een pilotproject plaats met vier Zeeuwse gemeenten, Evides, Enduris en Waterschap Scheldestromen. De gemeente Reimerswaal, waar Rilland onder valt, is samenwerkingspartner van het eerste uur. Joop de Kraker, beleidsmedewerker openbare ruimte bij de gemeente, zag hoe het enthousiasme bij de verschillende partijen door de jaren heen groeide. “Uiteindelijk willen we allemaal het beste voor de burger. Of het nu gaat om bestrating, water, groen, elektriciteit, gas of de riolering. Vroeger stemden we onze werkzaamheden met de nutsbedrijven af in een halfjaarlijks overleg. Dan waren we vaak al (te) laat om plannen écht op elkaar af te stemmen en het werk misschien wat slimmer te combineren. Als gemeente sta je wel in je hemd als een jaar na de vernieuwing van de bestrating en de trottoirs de straat opnieuw open moet voor wat eronder ligt en aangepakt moet worden: echt verspilling van gemeenschapsgeld. Het mooie van AZON is dat er expliciet rekening wordt gehouden met elkaars belangen en dat nieuwe gemeenten goed begeleid worden. Voor sommige gemeenten is het best een stap om vier jaar vooruit te plannen, terwijl er misschien over een jaar weer een andere wethouder zit.”

Om de samenwerking binnen AZON verder uit te bouwen, hoopt De Kraker dat de woningcorporaties, Rijkswaterstaat en telecomproviders zich aansluiten. Die maken nu nog geen deel van uit maar in de toekomst hopelijk wel. “Ik vind het al een unieke prestatie, dat we met zo’n grote groep overheden en nutsbedrijven deze samenwerking met het gemeenschappelijke online platform hebben opgezet. Nu is het zaak dat we het effect in de praktijk laten, dat de voordelen duidelijk worden en dat ons enthousiasme zich als een olievlek verspreidt.’’