Als aquatisch ecoloog begint Ketelaars op 8 augustus 1988 als chef van het onderzoekslab bij Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch (WBB) – inmiddels deels onderdeel van Evides Waterbedrijf. Met zijn team deed hij onderzoek naar de waterkwaliteit en de ecologie van de drie spaarbekkens, de zoetwaterbuffers, die het kloppende hart vormen van de verdere drinkwaterproductie en verdere levering in Zuidwest Nederland en Noord-Brabant. Daar blijft het niet bij. Bij Evides wordt hij uiteindelijk Manager Drinkwatertechnologie en Bronbescherming.

“Zeker. De kwaliteit van het Maaswater – de belangrijkste bron voor Evides – was in de jaren ’80 niet al te best. Door bestrijdingsmiddelen en lozingen van de industrie moesten we regelmatig de inname voor onze spaarbekkens stopzetten. De langste innamestop was in 1993. Toen hebben we vanwege te sterke chemische verontreinigingen met het inmiddels verboden bestrijdingsmiddel Diuron 45 dagen geen water ingenomen uit de Maas. Dit werd breed in de publiciteit gebracht om aan beleidsmakers en de rest van Nederland te laten zien dat het anders moest. Sinds die tijd is er veel veranderd en is de kwaliteit enorm verbeterd. Evides heeft al lang extra ingezet op continue biologische bewaking naast de uitgebreide chemische monitoring van het oppervlaktewater. En we hebben toen campagnes gevoerd met de WBB en RIWA-Maas (het samenwerkingsverband van de drinkwaterbedrijven die de Maas als bron benutten). Het doel daarvan was om met name gemeentes en de landbouwers te attenderen op de schadelijke gevolgen van bestrijdingsmiddelengebruik voor onkruidbestrijding op verhardingen en bij teelten.”

“We hebben recentelijk veel geleerd van twee incidenten met chemische stoffen: de lozing van pyrazool door Sitech (2015) en de problematiek rondom GenX en PFOA bij Chemours (2017). Dat zijn twee bepalende incidenten geweest waardoor de ogen van beleidsmakers zijn geopend en er nu meer aandacht is voor de bescherming van onze bronnen ten aanzien van de lozingen van bekende en onbekende stoffen. Dat heeft zich ook vertaald in concreet beleid. Er zijn schema’s gemaakt waarin duidelijk is vastgelegd wie wanneer in actie moet komen als er een nieuwe stof wordt aangetoond in de bron, in het (ruwe, ongezuiverde) rivierwater. Bovendien gaat het beleid nu sterker uit van het voorzorgsprincipe: wat niet in onze bronnen zit, hoeft er niet uit te worden gehaald voor de productie van drinkwater. Daarnaast is het vergunningsbeleid voor lozingen strenger geworden en wordt er meer rekening gehouden met de drinkwaterbelangen. Ook bestaande vergunningen worden in de komende jaren opnieuw beoordeeld en waar nodig aangepast zodat er rekening gehouden wordt met nieuwe stoffen in het water.“

“De polaire stoffen. Dat zijn chemische stoffen die erg goed oplossen in water en daarmee lastiger uit het water te zuiveren zijn. Daarnaast letten we onder andere extra op microplastics en nano-chemicaliën. Met onze onderzoeksprogramma’s kijken we ook naar de gezondheidskundige effecten van stoffen in het water en we ontwikkelen innovatieve vormen van monitoring en analyse. Zo hebben we kort geleden samen met KWR een groot onderzoeksproject afgerond waarmee we de piekjes van onbekende stoffen nog nauwgezetter analyseren.”

“Wees realistisch en vertel het eerlijke verhaal. Ik heb de afgelopen 32 jaar ook veel mythes gehoord over de kwaliteit van ons water en de effecten van chemische stoffen. Ons drinkwater is veilig, gezond en van hoge kwaliteit. Wij zijn als Evides open en eerlijk over wat er in ons water zit. Tegelijkertijd kunnen onze bronnen nog steeds schoner en moeten bestuurders niet achterover leunen. Ik vind dat ook zij zich hard moeten maken om te weten wat er in onze bronnen terecht komt, waar het vandaan komt én dat ze strikte, maar wel realistische eisen moeten stellen aan de bedrijven die lozen.

“Het verder uitgraven van het spaarbekken De Gijster was wel een hoogtepunt. Dit is kort geleden afgerond. Ik ben er 25 jaar mee bezig geweest om dat voor elkaar te krijgen. Na onderzoek naar de ecologie in onze bekkens concludeerden we al dat het verder uitgraven van de ondiepe rand de waterkwaliteit zou verbeteren. Maar door een verkeerde vergunningsaanvraag in de beginjaren en het feit dat men niet direct inzag dat het ons puur om de waterkwaliteit ging, duurde het zo lang. Om iets voor elkaar te krijgen moet je geduldig en soms een beetje dwars zijn.

Iets anders waar ik trots op ben is onze waterwinning op de Brabantse Wal. Begin deze eeuw was er de neiging om, met het oog op natuurbehoud en Natura 2000, te stoppen met de winningen. Ik zat destijds in de commissie met onder andere de provincie Noord-Brabant en Natuurmonumenten over de winningen. Er was veel tijd, geduld en overtuigingskracht nodig om zowel de provincie, de natuurorganisaties, het waterschap en onze interne organisatie te overtuigen van het belang om daar te blijven winnen. De provincie vreesde dat de winning zou kunnen leiden tot verdere uitdroging van de de Groote Meer en daarmee verlies aan belangrijke natuurwaarden. Het tegenovergestelde is gebeurd. We zijn blijven winnen, zij het minder, maar hebben ook veel geïnvesteerd in het gebied door onderzoek en het uitvoeren van verschillende maatregelen, die geleid hebben tot een grotere wateraanvoer naar het ven. We hebben de natuur juist kunnen herstellen, terwijl we toch grondwater zijn blijven winnen. Dat had van tevoren niemand voor mogelijk gehouden.”

“Allereerst het product. Drinkwater gaat iedereen aan, niemand kan zonder schoon en betrouwbaar water. Bij Evides kreeg ik binnen verschillende functies de kans om te leren over alle aspecten van de drinkwaterproductie. Daar genoot ik met volle teugen van. Schortte er in de afgelopen jaren iets aan de waterkwaliteit? Dan keek iedereen al snel naar mij. Tijdens een crisis ben je dan soms 24/7 in de weer, reis je door het land en hang je ’s avonds aan de telefoon met de directeur. Dat was intensief, maar prachtig werk.