In het bos van natuurgebied Ossendrecht valt tussen de rijen bomen af en toe een open plek te ontwaren. Hier stonden gezonde dennen, maar die zijn afgelopen najaar gekapt. Wat in eerste instantie rigoureus en zonde lijkt, is een bewuste strategie om het bos te vernieuwen. Oplettende wandelaars zien in dit waterwingebied op de Brabantse Wal namelijk nog iets: de jonge aanplant waarvoor de naaldbomen moesten wijken. Nieuwe soorten die het bos in de toekomst diverser zullen maken en daarmee robuuster, zodat het beter bestand is tegen veranderingen zoals het opwarmende klimaat.

Ossendrecht is een typisch Nederlands bos: klein, door de mens aangelegd en eenvormig met slechts één of twee boomsoorten, allemaal even oud. Dat is wat het zo kwetsbaar maakt, legt Coördinator Terreinbeheer Jeroen Willemsen uit. “Dit naaldbos is geplant in de jaren vijftig tot zeventig als productiebos voor de mijnbouw. Alle bomen hebben dezelfde leeftijd en gaan over twintig tot dertig jaar tegelijk dood, dus als we niets doen is er straks geen bos meer. Daarom sturen we bij in de ondergroei en planten we nieuwe soorten aan, zodat er over dertig jaar een rijk en gevarieerd bos is.” Dat is ook in het belang van de water­winning. Door het terrein een natuur­bestemming te geven, beschermen we het grondwater. Met het veiligstellen van de toekomst van het bos stellen we dus ook de toekomst van het drinkwater veilig.

Voor de nieuwe aanplant selecteerde Willemsen soorten die niet alleen goed gedijen op de arme grond van de Brabantse Wal, maar ook bestand zijn tegen langere droge periodes. De inheemse struiken en bomen die van nature in dit gebied voorkomen, zijn aangevuld met exemplaren zonder Nederlandse wortels, uit bijvoorbeeld Frankrijk. Het zijn soorten die droogte kunnen weerstaan en bovendien de broodnodige variatie aanbrengen. Want juist de eenvormigheid vormt een risico als het klimaat opwarmt, waarschuwt de terreinbeheerder. “Dat hebben we al in andere bossen gezien, bijvoorbeeld bij de fijnspar. In droge jaren eet de letterzetter, een keversoort, de fijnspar op. Doordat we een aantal droge jaren hadden, zijn er hele bossen verdwenen.” Met meer soorten spreid je het risico en dat is een verstandige strategie. Want het is evident dat klimaatverandering gevolgen gaat hebben, maar op welke manier het uitpakt, dat laat zich lastig voorspellen.

De jonge aanwas heeft nog een taak: de bodemkwaliteit verbeteren. Willemsen laat bezoekers aan het gebied graag zien waar het om gaat en steekt dan een zogeheten ‘profiel’, een monster van de grond. “In een naaldbos is de grond niet mooi donker, maar grijs. Dat komt doordat naalden zuur zijn, waardoor er bijna geen bodemleven is en je geen mooi humusprofiel krijgt. Een loofbos heeft dat wel, daar is een bladerdek met daaronder voedingslagen, waardoor allerlei soorten zich er goed kunnen vestigen. Bovendien houdt zo’n bodem vocht vast en droogt minder snel uit.” Niet voor niets introduceerde hij loofbomen in het Ossendrechtse bos, die de bodemkwaliteit verbeteren en ervoor zorgen dat de bodem als waterbuffer gaat fungeren. Inmiddels zijn er al zo’n 1500 jonge bomen en struiken geplant. Deze moeten nu gaan groeien en zich gaan vermeerderen, zodat het terrein verandert van eentonig naaldbos naar een gemengd en gevarieerd bosgebied.

“We willen een bos waar we zo min mogelijk aan hoeven te doen”, aldus de beheerder. Dat klinkt tegenstrijdig na alle zaag- en plantacties in het gebied, maar dit is wel het streven voor de lange termijn. Er moet een nieuwe balans in het bos ontstaan, met soorten die voldoende natuurlijke veerkracht hebben om het op eigen houtje te redden. Ook als er een periode weinig regen valt. Een mooi, gezond bos waarin bezoekers kunnen wandelen of fietsen en waar Evides gezond drinkwater kan blijven winnen. Met uitgekiend, duurzaam beheer stellen we dit veilig voor de toekomst.